Vanmiddag was partijgenoot Ronald Plasterk (opnieuw) te gast in Flevoland. Nu op uitnodiging van het gewestelijke bestuur van de Partij van de Arbeid in onze provincie. Aan mij de eer om hem toe te spreken. Ik stuurde hem zojuist nog een open mail waarin ik mijn spreektekst nog eens herhaalde. Ik wil u de inhoud niet onthouden.
Beste Ronald,
Vanmiddag waren we in Lelystad bij elkaar om eens goed door te praten over de plannen van het kabinet tot samenvoeging van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland. Ik heb daar gesproken over mijn visie op die plannen. In deze open email zet ik de argumenten nog eens op een rijtje.
Normaal gesproken zie je dat partijen in zo een periode van open overleg naar elkaar toegroeien. Je ziet het draagvlak voor plannen toenemen. Dat is, zo constateer ik, nu niet het geval. Als ik eerlijk ben zie ik het tegendeel gebeuren. Daar waar in Flevoland aanvankelijk een bereidheid was om te luisteren naar goede argumenten, merk ik dat deze bereidheid de afgelopen maanden is afgenomen. En Flevoland staat daarin ook allerminst alleen. Afgelopen donderdag hebben we in het IPO bestuur een rondje gemaakt langs de provincies waaruit bleek dat ook daar de weerstand tegen wat men noemt de 'identiteitsloze landsdelen' groot is geworden. Ik merk ook dat de VVD collega's daarbij een aardige duit in het zakje doen. Ze zien hoe in bepaalde provincies het CDA er bij de volgende verkiezingen met de winst vandoor gaat. Voor veel kiezers heeft identiteit veel meer met de provincie te maken dan wij soms denken.
Nu ben ik van nature geen tegenstander van schaalvergroting. Sterker nog, ik was ooit als burgemeester van een herindelingsgemeente fervent voorstander van opschaling. Dat neemt niet weg dat ik ook bij mezelf steeds meer weerstand begin te voelen tegen het plan dat dit kabinet met Flevoland heeft. Ik zal je uitleggen waarom.
Op de eerste plaats zijn dat de argumenten die jij als minister gebruikt om je plannen door te zetten. Ik hoor je vooral een verhaal vertellen over doelmatigheid en efficiëntie. Een verhaal over minder bestuurders en ambtenaren, over kleinere overheid alsof dat synoniem is aan betere overheid. Een verhaal van verregaande schaalvergroting in het openbaar bestuur als oplossing voor alle problemen. Het is een eenzijdig management denken gebaseerd op economische argumentatie, zoals we dat doorgaans vooral horen van rechts Nederland.
Maar het is niet alleen dat. Je gebruikt voor je missie ook een bewuste strategie van negatieve beeldvorming. Je hebt provinciebestuurders de afgelopen tijd weg gezet als een soort meelijwekkende functionarissen, die anoniem en buiten het zicht van de kiezers leiding geven aan een inefficiënte bestuurslaag. Dat doen we terwijl ze in te dure dienstauto's rijden, in te grote provinciehuizen vergaderden en te vaak los van elkaar te dure reizen naar China maken. Met deze karikatuur probeer je de publieke opinie rijp te maken voor een grondige herinrichting van het middenbestuur. Die beeldvorming doet geen enkel recht aan de inzet van duizenden mensen, waaronder heel veel betrokken partijgenoten. Zij lopen elke dag de benen uit het lijf om hun regio een stukje beter te maken.
Wat ik zo ontzettend mis is het eerlijke verhaal. Een verhaal over wat de provinciale herindeling eigenlijk voor inhoudelijke gevolgen heeft voor mensen, over de menselijke maat, over de nabijheid van bestuur. Een verhaal over identiteit en over betrokkenheid van inwoners bij beslissingen over belangrijke zaken als natuur, infrastructuur, duurzaamheid, ruimte en economie in hun eigen regio. Een verhaal over wat wij als sociaal democratische bestuurders echt moeten doen om die snel veranderende netwerksamenleving bij te houden.
Ik begrijp dat wij in dit kabinet mee moeten werken aan het uitvoeren van een rechtse agenda, maar daarvoor hoeven we belangrijke sociaal democratische principes toch niet de rug toe te keren. Jij lijkt dat wel te doen en maakt daarmee een op zich zinvolle discussie over de herinrichting van het binnenlands bestuur tot een technocratische exercitie. Oud senator en partijgenoot Han Noten zei daarover afgelopen week in Vrij Nederland: "Plasterk heeft geen idee waar hij mee bezig is". Als ik eerlijk ben, begrijp ik wel waarom hij dat zegt.
Laat ik het punt van de identiteit nog eens als voorbeeld nemen om uit te leggen wat ik bedoel. Zelf verwijs je regelmatig naar je eigen gevoel. Zo heb je jezelf als geboren Hagenaar nooit Zuid-Hollander gevoeld.
Dat begrijp ik. In de 50 jaar dat ik in Zuid-Holland woonde, heb ik mezelf ook nooit op warme gevoelens voor de provincie kunnen betrappen. Wel voelde ik me verbonden met Hillegom, de gemeente waar ik geboren ben. Ik behoorde in die gemeente immers al tot de 5e generatie uit een geslacht van agrariërs. Ik leefde letterlijk in de voetsporen van mijn voorouders. Ik mocht als wethouder ooit een monumentenstatus afgeven voor een kerk waar mijn overgrootvader in het bouwbestuur had gezeten.
Maar Flevoland is anders. In het nieuwe land lagen bij het droogvallen geen voetsporen. De uitverkorenen en pioniers kwamen uit het hele land en verlieten wat ze elders hadden opgebouwd om hier alles, maar dan ook alles, wat we nu hebben met eigen handen te maken. Ook gemeenschappen ontstaan niet vanzelf. Daar hebben de oorspronkelijke bewoners hard voor moeten werken. Dat dit een hele bijzondere band geeft tussen bewoners en hun gebied werd onlangs duidelijk uit een 'EenVandaag' peiling. Hieruit bleek dat Flevoland in de top 4 stond van provincies waar de inwoners het meeste waarde hechten aan hun provincie. Vanuit de sociaal democratische waarde beschouwd, is dat een geweldige prestatie. Vanuit die betrokkenheid wilden de inwoners van het nieuwe land zelf ook invulling geven aan de toekomstige ontwikkeling van het gebied dat ze zelf hadden gemaakt. Dat is waarom ze onder leiding van onze partijgenoot Han Lammers gevochten hebben voor een eigen bestuur. In Flevoland is de provincie daardoor juist wel een drager van identiteit. Deze provincie is niet zoals Zuid Holland in Den Haag bedacht en dat is precies waarom Zuid-Hollanders niet bestaan en Flevolanders wel.
Flevoland heeft een schaal waardoor haar bestuurders, in tegenstelling tot jij vaak zegt, niet anoniem door het leven hoeven te gaan. Uit elk van de 6 gemeenten zitten inwoners in de Flevolandse Staten. Die 39 statenleden hebben allemaal weer hun eigen netwerken in de provincie, waardoor in onze provincie vele honderden mensen actief betrokken zijn bij het eigen bestuur. Over nabijheid van bestuur gesproken, die is in Flevoland zo ongeveer uitgevonden!
Bovendien is mijn provincie door haar opzet een efficiënt werkende provincie met weinig bestuurlijke drukte en geen ondemocratische hulpstructuren behalve wanneer ze van bovenaf zijn opgelegd. En weet je wat, dat willen wij eigenlijk heel graag zo houden. De Flevolanders begrijpen niet waarom deze peperdure reorganisatie van drie provincies nodig is. Wij begrijpen niet voor welk probleem dit een oplossing is.
Een aantal argumenten die je steeds noemt wil ik even met je langs lopen:
1. Bestuurlijke drukte
Ik weet wat bestuurlijke drukte is. Ik heb jarenlang bestuurd in Zuid-Holland. In die tijd hadden we daar 94 gemeenten. De afstand tussen provincie en gemeenten was zo groot, dat je allerlei ondemocratische hulpstructuren nodig had om nog een beetje te kunnen functioneren. Ook onze partijgenoten in Noord-Holland hoorde ik vorige week zaterdag alleen maar praten over bestuurlijke drukte en gebrek aan doorzettingsmacht. Het lijkt wel of bestuurlijke drukte toeneemt naarmate de provincie groter en complexer is. Flevoland heeft in vergelijking met veel grote provincies helemaal geen bestuurlijke drukte.
2. We zijn te klein, de helft van de inwoners woont in Almere
De provincie Zeeland is kleiner en wij zijn hard op weg om de provincie Drenthe in te halen. In Groningen woont ook bijna de helft van de inwoners in de stad Groningen. Ik zie niet in waarom het getal iets zegt over de kwaliteit van het bestuur.
3. De provincie loopt de gemeenten voor de voeten
We hebben met afgelopen kabinetten goede afspraken gemaakt over het profiel, zeg maar takenpakket, van de verschillende overheden. Als de decentralisatie van het sociaal domein afgerond is kunnen we elkaar gewoonweg niet meer voor de voeten lopen. De provincie heeft immers een eigen takenpakket.
4. Het levert een mooie bezuiniging op
Het CPB becijferde een structurele besparing van 15 miljoen voor de fusie van de 3 provincies. Daarvoor moet je wel eerst een hele kostbare reorganisatie doorlopen. Het gaat immers om meer dan 2000 ambtenaren die nu verspreid zitten over drie locaties die meer dan 100 km uit elkaar liggen. Uit ervaringen bij de gemeentelijke herindelingen weten we dat zo een fusie zelden financieel voordeel oplevert. Als je nu als minister 15 miljoen wil korten, dan zijn er veel eenvoudiger methoden te bedenken. Flevoland bezuinigt in deze periode alleen al 20 miljoen en wij zijn maar 10% van het nieuwe landsdeel met een begrotingsomvang van 1,4 miljard.
Ik ga afronden. Zoals ik eerder schreef, ik zie niet voor welk probleem de plannen van dit kabinet een oplossing zijn. Of is Flevoland misschien de oplossing voor een probleem wat elders ligt? Bijvoorbeeld in Noord-Holland. Als dat zo is, zou je dat misschien maar gewoon moeten zeggen. Dan weten we tenminste waar we aan toe zijn.
Zijn we in Flevoland dan helemaal tegen een herinrichting van het binnenlands bestuur? Het antwoord is nee. Ik kan natuurlijk niet voor alle Flevolanders praten, maar met mij valt een zinnig gesprek te voeren over de herinrichting van het middenbestuur naar bijvoorbeeld 5 landsdelen. Maar dan aan de hand van een samenhangende visie, waarbij oog is voor het vraagstuk van identiteit. Waarin we natuurlijk ook kijken naar de omvang van gemeenten en waarbij de verdeling van taken en bevoegdheden tussen de drie overheden nadrukkelijk aan de orde komt. Het alleen maar opschalen van provincies naar landsdelen in combinatie met het afschaffen van de open huishouding is een volstrekt zinloze exercitie. Of in de woorden van IPO voorzitter Remkes, een platte fusie is ook voor ons onacceptabel.
Als de open overleg fase op 1 april achter de rug is, kun je volgens mij maar tot 1 conclusie komen. Er is in Nederland volstrekt onvoldoende draagvlak om op deze manier uitvoering te geven aan het regeerakkoord. Zo'n beslissing vraagt bestuurlijke moed, maar dat heb je eerder laten zien. Ik wens je veel succes.
Groet,
Marc Witteman
"Ik begrijp dat wij in dit kabinet mee moeten werken aan het uitvoeren van een rechtse agenda, maar daarvoor hoeven we belangrijke sociaal democratische principies toch niet de rug toe te keren." Ik ben helemaal met u eens menner Marc witteman. Veel succes.
BeantwoordenVerwijderen